Welke nieuwigheden bracht 2022 in het auteursrecht?

Met ingang van 1 augustus 2022 werden de bepalingen in het Wetboek van Economisch Recht (waarin het Belgisch auteursrecht geregeld wordt) aangepast ter omzetting van de Europese DSM-richtlijn (digital single market). Welke ervan zijn van belang voor de sector?

Voor het publiek toegankelijke bibliotheken en archieven zijn voortaan begunstigden van een uitzondering voor tekst- en datamining (TDM) ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek. Zij kunnen aan TDM doen op materiaal waartoe zij rechtmatige toegang hebben. Reproducties van beschermd materiaal dienen wel bewaard te worden met een passend beveiligingsniveau en mogen uitsluitend bewaard worden in verband met wetenschappelijk onderzoek, waaronder de verificatie van onderzoeksresultaten. Los van wetenschappelijk onderzoek, mag ook aan TDM gedaan worden, tenzij de auteursrechthebbende het gebruik van beschermd materiaal op passende wijze uitdrukkelijk voorbehoudt (waardoor TDM toch niet mogelijk is).

De uitzondering van de preserveringskopie, die voor het publiek toegankelijke bibliotheken en archieven sinds 2005 kunnen toepassen indien de reproductie gerechtvaardigd is voor de bewaring van het culturele en wetenschappelijke patrimonium, werd behouden. De beperking tot een aantal kopieën werd verwijderd en er werd toegevoegd dat deze kopie gemaakt kan worden in eender welke vorm of welk medium (zoals format shifting).

Voortaan is het publiek toegankelijke bibliotheken of archieven onder bepaalde voorwaarden toegelaten om gebruik te maken van zogenaamde out-of-commerce werken. Dat is materiaal waarvan te goeder trouw aangenomen kan worden dat het niet of niet meer in de handel voor het publiek is (denk aan een boek dat niet langer uitgegeven wordt). Instellingen kunnen dergelijk materiaal dat permanent tot hun collectie behoort, gebruiken voor niet-commerciële doeleinden (zoals op niet-commerciële websites) mits vermelding van de naam van de auteur. Dat gebruik is toegestaan onder een uitzondering voor zover bij koninklijk besluit geen representatieve beheersvennootschap aangeduid werd. In dat laatste geval is er geen uitzondering van kracht, maar dient aan deze representatieve beheersvennootschap een licentie te worden aangevraagd, die een verruimde werking heeft, waardoor de licentie dus ook slaat op auteurs die niet aangesloten zijn bij een beheersvennootschap.

Vandaag is een dergelijke representatieve beheersvennootschap niet aangeduid en kunnen instellingen dus gebruikmaken van een uitzondering. Wel dient in beide gevallen ten minste zes maanden voor het geplande gebruik bepaalde informatie beschikbaar te worden gesteld in de databank van de European Union Intellectual Property Office (EUIPO), zoals de identificatie van het werk. Auteurs kunnen gebruikmaken van een zogenaamde opt-outmogelijkheid en uitsluiten dat hun werk onder de uitzondering of licentieverlening valt. Krijgt de instelling via de EUIPOdatabank kennis van het feit dat een auteur zijn of haar werken uitgesloten heeft van de out-of-commerceregeling, dan dient de instelling het gebruik van dat materiaal binnen een redelijke termijn te beëindigen.

Ook het auteurscontractenrecht werd grondig gewijzigd. In het geval van exploitatiecontracten, waarbij een auteur zijn of haar rechten overdraagt of in licentie geeft aan een instelling die het werk navolgend wil exploiteren, dienen bepaalde regels te worden gevolgd (de auteur heeft recht op een passende en evenredige vergoeding, recht op jaarlijkse transparantie omtrent de gegenereerde inkomsten en eventueel recht op een succesfee wanneer de exploitatie een onverwacht succes is).

Tot slot werd een nieuw naburig recht gerecreëerd dat wordt toegekend aan persuitgevers ten aanzien van hun perspublicaties wanneer deze door nieuwsaggregatoren gebruikt worden. Dat recht heeft slechts een duurtijd van twee jaar; alle uitzonderingen gekend in het auteursrecht zijn erop van toepassing.