Jelle Cleymans over Jeanne d’Arc: “Niet te vatten dat dit echt is gebeurd”

Jeanne d’Arc is meer dan dat meisje dat op de brandstapel eindigde. In Frankrijk is ze een nationale heldin die als zeventienjarige legeraanvoerder de Engelsen versloeg en de stad Orléans bevrijdde. Ze werd daartoe naar eigen zeggen aangezet door de heiligen Catharina en Margaretha, en de aartsengel Michaël. In 1920 werd ze zelfs heilig verklaard.

‘Als dat geen voer is voor een musical?’, dachten ze bij Historalia, dat al eerder historische musicalspektakels maakte van onder meer Pater Damiaan en Marie-Antoinette. Voor Jeanne d’Arc trommelde Historalia niemand minder dan Jelle Cleymans op om de liedteksten te schrijven.

Hoe doe je dat, nummers voor een musical schrijven? Weet je ‘hier stopt het verhaal en hebben we een nummer nodig’?

Jelle Cleymans: “Er is geen wonderformule. Ik kan moeilijk beschrijven hoe een lied tot stand komt, maar het gebeurt wel in nauw overleg met componist Sam Gevers en scriptschrijver Jef Hoogmartens. Elke week overleggen we samen. We hebben elk onze verantwoordelijkheid, maar we maken de musical met ons drie samen. Het is een enorme productie, en na ons werk wachten de mensen van het licht, de kostuums, de muzikanten en zo meer. Dat legt wel flink wat druk op onze schouders.”

Wat maakt een nummer een goed musicalnummer? 

“Dat is een moeilijke vraag. Het is gemakkelijker te antwoorden op de vraag wat een goede musical is. En dat is een musical met flink wat afwisseling. Jeanne d’Arc is een zwaar en beladen verhaal zonder happy end. Toch hebben we tijdens het schrijfwerk flink wat gelachen. Dat is een goed teken: de mix zit goed.

Het is ook belangrijk dat je als toeschouwer meegesleept wordt in het verhaal en dat je de hoofdpersonages graag ziet. De muziek moet op het juiste moment het verhaal en de personages versterken. Het is een zoektocht naar hoe dat allemaal precies moet.

Ik hoop dat we de juiste beslissingen nemen, maar ik denk het wel. Het is niet de eerste musical waar ik aan meewerk, maar bij de productie van Red Star Line hadden we een veel grotere ploeg. Met wat meer schrijfkracht dus, maar nu kunnen we korter op de bal spelen.”

Wat spreekt je aan in het verhaal van Jeanne d’Arc?

“Dat het helemaal niet te vatten is dat het echt is gebeurd. Ik ben zelf niet gelovig, maar toch kan ik niet om dat mystieke kantje van het verhaal heen. Je kan de stemmen in het hoofd van Jeanne d’Arc uitleggen als een goddelijke roeping of boodschap, maar er zijn nog wel andere verklaringen. Die vrouw moet alleszins een ongelooflijk charisma hebben gehad.

Bovendien weten we tot vandaag eigenlijk niet helemaal goed wat er nu juist gebeurd is, dat voedt de fantasie. Hoe is ze zo geworden? Want uiteindelijk is ze er als zeventienjarig meisje toch maar in geslaagd de Engelsen te verjagen uit Orléans en wordt ze tot vandaag herinnerd als een symbool van strijd. Er zijn nog wel adellijke vrouwen die dergelijke geschiedenis geschreven hebben, maar Jeanne d’Arc was een gewone boerendochter.”

Het verhaal van Jeanne d’Arc is complex, je hebt er flink wat achtergrond over de geschiedenis bij nodig. Hoe vertel je dat allemaal in een musical?

“Uiteraard moet je je beperken, je kan niet alles vertellen in een musical van een uur en drie kwartier. De politieke omstandigheden uit die tijd schetsen is heel moeilijk. Er wordt al te gemakkelijk gezegd: het waren de Fransen tegen de Engelsen, dat klopt niet helemaal. Het verhaal speelt zich af tijdens een periode waarin een burgeroorlog woedt, waarbij een deel van de Fransen het prima vindt dat de Engelsen in het land zijn en een ander deel dat niet wilt.

Daarbovenop spelen ook de Bourgondiërs een politieke rol. Het is een complexe situatie vol intriges. We willen niet dat de mensen verloren lopen in het politieke labyrint en met meer vragen naar huis gaan dan dat ze gekomen zijn. Maar tegelijkertijd willen we de geschiedenis ook geen oneer aandoen. Een uitdaging, ja.”

Wat is voor jou de reden dat dit verhaal nu verteld moet worden?

“We leven in een tijd waarin iemand als Greta Thunberg – of je voor of tegen bent – als meisje van amper zestien jaar een gigantisch politiek thema op de agenda zet. Wellicht geholpen door haar jeugdigheid en wat naïviteit, maar ze kreeg mensen wel aan het denken.

De gelijkenis met Jeanne d’Arc is niet ver te zoeken. Ook zij stond voor een veranderende wereld. Het was helemaal niet evident toen om als vrouw in het leger te gaan, laat staan legeraanvoerder te worden. Maar ze deed het wel. Het debat over de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen woedt vandaag nog altijd en is een belangrijk aspect van het verhaal.”

Er is een geschiedenisleraar aan jou verloren gegaan, zeg je zelf. 

“Ik interesseer me erg in geschiedenis, ja. Er vallen enorm veel lessen uit te trekken over menselijke beslissingen die achteraf gezien niet de beste bleken te zijn. Er zijn zoveel voorbeelden, en toch is het bevreemdend om vast te stellen dat mensen vandaag zelfs niet meer lijken te weten waar een conflict als de Tweede Wereldoorlog over ging. Dat baart me wel zorgen.

Geschiedkundige verhalen, mits goed verteld, hebben echt hun waarde en zijn projecties van onze moderne blik op de wereld. We kijken vandaag met een andere bril naar de tijd van Jeanne d’Arc, zeshonderd jaar geleden. Heel fascinerend vind ik dat.”

Speel je zelf trouwens mee in de musical?

“Nee, ditmaal speel ik enkel een creatieve rol achter de schermen. Vind ik helemaal niet erg.”