Go tell it to the mountains
Het archief van het psychiatrisch instituut Sint-Jozef Kortenberg herbergt een verrassende verzameling tekeningen die in de jaren 1960-1980 werden gemaakt in het kader van sessies beeldende therapie. Vandaag zijn ze voor het eerst publiek ontsloten en bieden ze inspiratie voor nieuw artistiek werk.
‘Go tell it to the mountains’ staat te lezen op een van de tekeningen uit de verzameling beeldende therapie die zijn gemaakt in het psychiatrisch instituut Sint-Jozef Kortenberg, nu UPC KU Leuven, in de jaren 1960-1980. De tekening verwijst wellicht naar de rustgevende omgeving, het zenmoment van in het berglandschap te zijn en zich te kunnen richten naar de sterke standvastige gestalten die vriendelijk onze nietigheid beklemtonen, relativering kunnen schenken, escapisme bieden en vooral rust kunnen brengen.
Michel Outtier, als arts verbonden aan het UPC, introduceerde er in het begin van de jaren 1960 de creatieve therapie. Hij probeerde voorbij de cathartische waarde van de therapie te kijken en zijn patiënten beter te begrijpen doorheen hun beeldende expressie. Tussen 1960 en 1985 verzamelden hij en zijn medewerkers een aanzienlijke en zeer verscheiden collectie beeldend werk. Die toont eerlijke getuigenissen, waar rauwe en directe beelden van diepgaande gevoelens tegenover de evocatie van idyllische werelden staan. Dikwijls zonder technische bagage, soms met een duidelijke artistieke achtergrond, maar altijd pretentieloos.
Outtier ging op zoek naar de karakteristieken van ziektebeelden en de picturale consequenties ervan. In zijn persoonlijke archief en de vele creatieve dossiers, een verzameling van observatieverslagen en artistieke werken per patiënt, is te lezen hoe hij het beeldend werk koppelde aan bepaalde psychische aandoeningen en hoe hij op zoek was naar algemene verschijnselen. Zo liet schizofrenie zich zien in een onsamenhangend horror vacui en tekenden paranoïde patiënten vooral ogen. Aanvankelijk misschien wat kort door de bocht, later werden zijn bevindingen genuanceerder. Een meer individualistische benadering won terrein en de therapeutische waarde van de creatieve ateliers kwam centraal te staan.
Hogervermelde zin ‘Go tell it to the mountains’ werd opgepikt door de hedendaagse kunstenaar Tamara De Prest en herwerkt in een nieuw beeld. Dat gebeurde tijdens een viertal sessies in het BAC ART LAB (KU Leuven). Daar lieten enkele gedreven artiesten uit het Herstelhuis van UPC KU Leuven en kunstenaars die al dan niet ervaring hebben met psychiatrische zorg, zich in september 2022 inspireren door de collectie beeldende therapie. Er werd uitdrukkelijk voor gekozen om de groep te mengen in een neutraal atelier, buiten het UPC, om de ervaring zo geïntegreerd mogelijk te kunnen aanbieden. Mo Bokema, Saskia Briffaerts, Emma Crombé, Suzanne De Boos, Tamara De Prest, Warre Dries, Heleen Grauwels en Cecilia Gurule vormden aldus een echt kunstenaarsgezelschap.
De hier getoonde tekeningen kwamen tijdens die creatieve sessies in het BAC ART LAB tot stand. Die sessies vonden plaats in het kader van het project ‘Zorgzaam (met) Erfgoed’, gefinancierd door de Vlaamse overheid, waarin Museum Dr. Guislain en KADOC-KU Leuven vanuit hun eigen expertise de handen in elkaar hebben geslagen om het zorg- en welzijnserfgoed in Vlaanderen in kaart te brengen en er een werking rond te organiseren.
Diederick Nuyttens en Celien Stevens zijn projectmedewerkers van ‘Zorgzaam (met) erfgoed’.
De tekeningen van Mo, Saskia, Emma, Suzanne, Tamara, Warre, Heleen en Cecilia worden tot 19 februari 2023 samen met een selectie van de collectie Outtier van UPC KU Leuven in KADOC gepresenteerd in de tentoonstelling Go tell it to the mountains. Reflecties op beeldende therapie.
