“Geraakt worden door muziek maakt de maatschappij een beetje beter”

In het voorjaar en de zomer van 2025 organiseert Baroque & more verschillende bijzondere concerten in opbouw naar een groots festival in het najaar. Het doel? De roots van erfgoed – en meer specifiek de Abdij van Herkenrode – laten klinken. Baroque & more gaat via cultuur- en muziekbeleving in erfgoed op zoek naar de juiste snaar tussen traditie en vernieuwing. “Ik wil momenteel eigenlijk nog niet te veel verklappen, maar er staat van alles te gebeuren”, zegt Luc.

Luc Ponnet

Luc: “Jazeker, je moet er elke keer staan. Je mag zo veel goede opnames maken als je wil, maar als je het live niet kan brengen … Het publiek komt om geraakt te worden. Je voelt tijdens het spelen al of je daarin slaagt of niet. Die communicatie met het publiek, die energie-uitwisseling is allesbepalend voor een concert.”

“In de jaren 80 maakte ik mijn eerste tournee door Polen. Een van mijn concerten vond plaats in de kathedraal van Oliwa, twintig kilometer buiten Gdańsk. Ik zal het nooit vergeten, een prachtige kerk. Overdag kon ik niet inspelen omdat de kerk zo druk bezocht werd, dus moest ik ’s nachts oefenen. Terwijl ik daar zat, dacht ik: wie komt hier in godsnaam naar een orgelconcert luisteren – en dan nog van een Vlaamse organist? De volgende dag zou het concert om acht uur ‘s avonds beginnen. Tegen half acht liep ik naar de kerk en zag ik tot mijn verbazing een enorme mensenmassa op straat. Het duurde even voordat ik besefte dat al die mensen in de rij stonden voor het concert. Ongelofelijk! De kathedraal zat afgeladen vol, allemaal mensen die vanuit hun diepgewortelde Poolse katholieke traditie waren opgedaagd. Dat ik die mensen een ervaring kon bezorgen, kon plezieren, was voor mij op dat moment bijzonder indrukwekkend.”

“Soms kom je op de meest afgelegen plekken de mooiste orgels tegen. Je houdt het niet voor mogelijk. Ik was samen met trompettist Manu Mellaerts uitgenodigd op een internationaal festival in de Filipijnen. Een groots opgezet evenement, professioneel georganiseerd. Maar – zoals gebruikelijk – werd ons gevraagd om, als we daar toch speelden, ook enkele kleinere dorpjes in de buurt te bezoeken om concerten te geven. Zo landden we op een piepkleine luchthaven, ergens in het uiterste zuiden van de Filipijnen. Daar pikte een jeep ons op en na een tijdje lieten we de bewoonde wereld achter ons. We zaten midden in het woud. Manu en ik keken elkaar aan: zijn onze dagen geteld? Tot we uiteindelijk aankwamen in een soort enclave, waar de ruïnes van een oud Jezuïetenklooster stonden. Vervallen tot en met, geen huizen te zien, maar de kerk ernaast was perfect onderhouden, en daarbinnen: een prachtig orgel, mooi gerestaureerd en in uitstekende staat. We werden ontvangen door de vroegere schoolmeester van het dorp en de dirigent van de lokale harmonie. Zij spraken amper een woord Engels, wij geen woord Filipijns. Die namiddag zaten we urenlang samen op een houten kist op straat, dronken een biertje en probeerden verhalen over muziekbeleving met elkaar te delen. Wat bleek? De grote tsunami van de jaren 80 had hun volledige muziekbibliotheek weggespoeld. Er bleef geen enkele partituur meer over. Hoe ze daarmee omgingen? Spelen op herinnering. Al minstens dertig jaar dragen die mensen muziek over, puur op basis van gehoor en geheugen. En hoe! Die avond was magnifiek, echt, ze speelden en zongen virtuoos. En opeens, vanuit het woud, zat die kerk vol. Daar is muziek echt de verbindende kracht van de hele gemeenschap. Zo’n belevenissen zetten je met beide voeten op de grond.”

“Van een virtuoze vertoning? Nog elke keer. Emoties blijven.”

“De interesse neemt af, helaas. Wat me hoop geeft, is dat het binnen de muziekacademies wel populair blijft en dat het aantal orgelconcerten ook enorm groot blijft. Er is zeker een onderstroom van belangstelling. De orgelcultuur van West-Europa is minstens zevenhonderd jaar oud. Die moeten we in ere houden.”

“Kunst en muziek zijn verbindende factoren in de samenleving. Muziek creëert een vibratie die mensen letterlijk kan raken en iets in beweging zetten. Elke persoon die beroerd wordt, is de maatschappij die een beetje beter wordt. Klinkt misschien hol, maar het is de realiteit. Ik geloof dat de impact daarvan zwaar onderschat wordt, ook omdat je het niet kan vatten in iets meetbaars. Het orgel als erfgoed is geen doel op zich, maar een middel om mensen samen te brengen. En ja, er bestaan zoveel middelen, maar dit is onze cultuur, onze identiteit waar we ons mee kunnen vereenzelvigen. Je voelt in de huidige samenleving dat er nood is aan zo’n diepere verbinding.”

“Wat mijn reizen betreft: dit jaar liggen Innbsrück, Zuid-Tirol, de Euregio Maas- Rijn en mijn thuisstad Tongeren op de route. Ik zorg altijd voor exclusieve bezoeken. Ik breng mensen op plekken waar ze als gewone toerist niet komen. Tot vlak bij het orgel. Als je daar het verhaal vertelt, is de draagwijdte ervan veel groter. Als toeschouwer in een kerk naar een orgelconcert luisteren, is één ding. Maar sta je naast het orgel, dan voel je het houtwerk en de vibraties, dan speel je rechtstreeks in op het zenuwstelsel van mensen. Op dat moment leg je een enorm sterke link tussen mensen, muziek en instrument. Je leert dan beseffen dat muziekstukken niet zomaar opgebouwd zijn, maar dat elke noot gezet wordt om een gevoel op te wekken. Je leert ook opnieuw écht luisteren. Want we worden vandaag zodanig overprikkeld, er zijn geen stiltemomenten meer. En muziek is pas mooi als er ook stilte is.”

(C) Bart Claes