nr 92 - Politie

Alleen gegijzelden horen graag een politiesirene. Voor de rest van de bevolking voorspelt een sirene gevaar. Als je de wet hebt gebroken, anticipeert een sirene het einde van jouw straffeloosheid. Ze hebben je gevonden. Ze zijn op komst. Je bent schuldig en straks moet je boeten. De gangsters van misdaadfilms horen sirenes in de verte en ze weten dat hun ondergang eraan komt. Hier stopt het, eindelijk, na al die jaren onderduiken en vluchten. Ze bekijken een laatste keer hun schuilplaats en steken een clip in de revolver.

Aan de rechtschapen burger stuurt de loeiende politiesirene initieel één signaal: ga uit de weg, de dienaren van de wet moeten passeren. Als de mythische sirenes Odysseus wilden verleiden met hun ‘zoet klinkend gezang’, dan wil de klank van een moderne politiesirene – een schelle schommeling tussen een hoge en een lage toon – de toehoorders waarschuwen en wegdrijven. Orde moet worden gehandhaafd. Onvermijdelijk meldt een sirene dus dat er ergens iets ergs is gebeurd, dat iemand een slachtoffer is geworden. De film noir Sunset Boulevard (1950) opent met een kakofonie van politiesirenes en de toeschouwer weet meteen dat er een strafbaar feit is gepleegd, nog voor die het lijk in het zwembad ziet drijven.

Het is moeilijk om zeker te zijn van je onschuld wanneer een politiesirene afgaat.

Het geluid van een sirene kan daarom voor een rilling zorgen. De imposante politiewagens razen voorbij en je begint ongewild een lugubere denkoefening te maken: naar welke misdaad of tragedie zijn ze op weg? Een afschuwelijk auto-ongeluk? Brand? Diefstal? Misschien loopt er verderop iemand rond met een jachtgeweer. Je blijft nog even op je hoede, zelfs al zet je de radio weer aan. Tegelijk ben je opgelucht dat de sirenes geleidelijk wegdeemsteren en dat het niet jouw wagen is die aan de kant wordt gezet. Want het is moeilijk om zeker te zijn van je onschuld wanneer een politiesirene afgaat. Moeilijk om een andere, kafkaiaanse denkoefening te onderdrukken: Heb ik iets misdaan? Wat als het straks mijn handen zijn die, om redenen die me nog niet bekend zijn, in de boeien worden geslagen op de achterbank van een combi?

Vroeger, toen we tijdens een schooluitstap een politiesirene hoorden, moest er iemand altijd een variatie op de volgende grap maken: ‘Luister, Florian, ze komen u halen.’ De flauwe mop werkte omdat ze inspeelde op een reële angst. Een angst die eigen is aan een leven waarin de politie een schimmige aanwezigheid is, meestal op de achtergrond, soms onverwacht voor je deur. De flits van paniek die de burger ervaart bij het horen van een politiesirene is een herinnering dat hij of zij altijd in een staat van lichte verdenking leeft. De burger moet leren dat hij schuldig kan zijn voor de wet van de staat. De politieman leert om de burger te benaderen alsof hij dat effectief is. Hij spreekt hem aan als een potentiële crimineel, met bepaalde kleinerende intonaties: ‘Goedenavond meneer. Pintje gedronken?’

Eindelijk. Het is zover. Het moest er een keer van komen. Ze hebben alles ontdekt.

Als er een politiesirene nadert, dan kan je je dus een kruimel-Don Corleone wanen, hoe weinig de politie je ook viseert. Dan is het verleidelijk om te denken: Eindelijk. Het is zover. Het moest er een keer van komen. Ze hebben alles ontdekt. Want er is veel te ontdekken: de factuur die je vergat aan te geven, het formulier dat je misschien niet helemaal ‘naar waarheid’ invulde, de keren dat je zonder lichtjes langs de Coupure fietste, allerlei ‘kleine gevallen van openbare overlast’ die onder de GAS-wet vallen, bescheiden leugens, onopzettelijke fraude … En net als de Hollywoodgangster voel je in deze fantasie niet alleen angst, maar ook een soort verademing. Want als ze deze opgestapelde schuld eindelijk hebben gevonden, dan hoef je niets meer te verbergen, dan valt er een ballast weg. Het doemscenario heeft zich voltrokken, voor het eerst heb je verder niets te vrezen van het politieapparaat. Je hoeft je onschuld niet meer te bewijzen. Heel even klinkt de sirene dan als verlossing, voordat de anticlimax van het dopplereffect intreedt en de politiewagen doorrijdt naar een andere plaats delict.