Jaargang 17, editie 64

Als je de website van Oscar van Gelderen bekijkt, vraag je je af of hij de laatste jaren veel geslapen heeft. Hij was gedurende 25 jaar uitgever bij Lebowski, Rothschild & Bach en Vassallucci en zag in die hoedanigheid bekende auteurs als John Kennedy Toole, John ‘Stoner’ Williams, Lucia Berlin en Dave Eggers de revue passeren. Verder was hij co-auteur van twee boeken en ondertussen schrijft hij voor o.a. NRC, De Morgen en Gallery Viewer artikels over kunst. In 2020 nam hij afscheid van de uitgeverswereld om een jaar later als manager voor auteurs en kunstenaars opnieuw uit de as op te rijzen. Voor VERZIN neemt Oscar de tijd om toe te lichten wat een manager kan betekenen voor een auteur.

Oscar van Gelderen en zijn echtgenote Manuela Klerkx hebben Nederland verruild voor Vlaanderen. Neen, in feite combineren ze the best of both worlds en wonen afwisselend in Amsterdam en Antwerpen. Kunst, literatuur en een bourgondisch leven zijn slechts enkele termen die in de loop van het gesprek de revue passeren. Op het moment van het interview bevindt hij zich in Nederland. We zijn dus genoodzaakt om elkaar virtueel te ontmoeten. De routine is bekend: een tijdstip afspreken, een link doorsturen, klikken en enkele seconden later zitten we voyeuristisch van achter onze pc in elkaars woonkamer binnen te kijken.

COVID-19 heeft een positieve invloed gehad op het leesgedrag van de mensen. Toch is er nog geen sprake van een jubelstemming, want op langere termijn is de ontlezing nog steeds aan de gang. Oscar nuanceert dit door eraan toe te voegen dat deze ontlezing niet noodzakelijk een probleem is, want de menselijke nood aan verhalen blijft bestaan, alleen wordt de behoefte anders ingevuld.

Twee mensen zitten rug aan rud in een veld. De ene luistert naar een podcast, de andere leest een boek.

Podcasts, audioboeken en streamingdiensten zijn in deze niche gesprongen en auteurs moeten met lede ogen aanzien hoe de aandacht van hun jarenlange schrijfinspanning tot een minimum herleid wordt. Maar net daar kan een manager toegevoegde waarde bieden.

Zeg nooit agent tegen een manager

Alsof hij wist dat dit mijn eerste vraag zou zijn, steekt Oscar onmiddellijk van wal. Het grote verschil tussen een literair agent en een manager is dat de eerste vooral met een deal bezig is, terwijl de manager zich focust op de inhoud. Een agent gaat meestal aan de slag met een afgewerkt product dat hij probeert te verkopen aan uitgeverijen. “Voor mij is een idee vaak voldoende. In overleg met de maker gaan we dan samen op zoek naar de beste drager voor dit idee. Dit kan inderdaad een boek zijn, maar het kan evenzeer leiden naar een documentaire, een podcast of een scenario. Boeken werden lange tijd bekeken als de ideale drager om het verhaal over te brengen. Onze steeds sneller evoluerende maatschappij biedt ondertussen andere mogelijkheden aan.”

Kunstenaars en schrijvers moeten bezig kunnen blijven met hun kunst en letteren. De rest, daar zorgt de manager voor.

Oscar Van Gelderen

Een ander verschil met een literair agent is voor Oscar ook de manier van samenwerking. Een agent zal een boekvoorstel maken en ervoor zorgen dat je manuscript bij de juiste uitgeverijen belandt. Daarna verdwijnt de agent grotendeels naar de achtergrond. Een manager blijft prominenter in beeld. “Michaël Roumen was de eerste die met het idee van de literaire manager aan de slag ging. Dat was in 2016. Hij besefte dat schrijvers nood hebben aan meer dan alleen literaire ondersteuning. Hun agenda bijhouden, mails en andere correspondentie beantwoorden, onderhandelen, buitenlandse rechten regelen, tournees organiseren, contacten onderhouden met de literaire wereld. Niet iedere auteur staat daar voor te springen, en… ook niet iedere schrijver heeft dergelijke opvolging nodig. Wij zijn de bewakers van de schrijftijd. Een agent zegt ‘ja’ en wij durven ‘neen’ te zeggen (lacht).”

Eerst de inhoud, dan de deal

Een manager kan volgens Oscar nog meer in de diepte én de breedte werken. “Bij een uitgeverij ligt de nadruk in de eerste plaats op de verkoop van boeken en zijn alle opportuniteiten zoals film, theater, optredens afgeleiden van het boek. Mijn nieuwe keuze laat toe om die breedte verder uit te werken. Een auteur die een jaar niet aan een boek wil werken omdat hij/zij zich wil bezighouden met een kunstproject is voor een uitgeverij minder interessant, maar binnen het geheel van het oeuvre kan deze zijstap een grote meerwaarde bieden.”

“Daarom hou ik ook van multitalenten. En dan nog met een voorkeur voor een tweede talent als kunstenaar. Tom Barman moeten we niet voorstellen als frontman van de groep dEUS, dat weet iedereen wel, maar wist je ook dat die man een begenadigd fotograaf is? Net met die liefde wil ik aan de slag. Zo ook voor Carmen van Geffen. Zij debuteert volgend jaar bij Uitgeverij Thomas Rap met een boek over haar Indonesische afkomst. Een Vlaamse auteur geboren in Nederland die debuteert met een onderwerp dat aanleunt bij de Nederlandse geschiedenis. En ze is bovendien nog kunstenaar. Hoe dicht kan je aanleunen bij mijn idee (lacht)?"

Literair manager Oscar Van Gelderen

"Maar het is niet alleen een boek over haar familiegeschiedenis. Door te beschrijven hoe ze omgaat met haar verleden overstijgt het boek de familiekroniek. Ondertussen bekijken we ook hoe we andere (multimediale) kanalen kunnen gebruiken om de kracht van het boek verder te ondersteunen. Een tentoonstelling waarin beelden woorden ondersteunen? Video’s die je meenemen naar de plekken waarover geschreven wordt?"

Twee businessmodellen verzoenen

Door deze cross-over word je ook wel sneller geconfronteerd met de verschillen tussen kunst en literatuur. Een uitgeverij heeft er alle belang bij om zoveel mogelijk boeken te verkopen, terwijl de beeldende kunsten juist baat hebben bij een beperkte oplage. De essentie blijft wel dat zowel kunstenaars als schrijvers bezig moeten kunnen blijven met hun kunst en letteren. De rest, daar zorgt de manager voor.

Boeken werden lange tijd bekeken als de ideale drager om het verhaal over te brengen. Onze steeds sneller evoluerende maatschappij biedt andere mogelijkheden.

Oscar Van Gelderen

Of er ook een verschil is tussen Nederlandse en Belgische kunst? Oscar kan zijn enthousiasme niet onder stoelen of banken steken. “Zowel Belgische kunstenaars als verzamelaars staan op een niveau waar Nederland niet aan kan tippen. Maar dat geldt ook voor mode, film en culinaire kwaliteit. Alleen blijft dat *idee-fixe* bestaan dat het beter is om als Vlaamse schrijver door een Nederlandse uitgeverij uitgegeven te worden. Maar dat idee zal ook nog wel veranderen: talent laat zich zelden beperken tot grenzen.”

Haal VERZIN zomer 2022 in huis

Text on stage, Frank Westerman en schrijven met foto’s als inspiratiebron. Zet jezelf aan het schrijven met hét tijdschrift dat je daarbij helpt. Inclusief literaire puzzel om aan het zwembad in te vullen.