164

De werkelijkheid is een plooibaar begrip. Dat is het uitgangspunt van FAKE ME HARD en GOGBOT, twee kunstenfestivals met een specifieke focus op de invloed van technologie op de samenleving. We loodsen je door beide programma’s.

In de wereld van (nieuwe) media- en audiovisuele kunst nemen festivals een belangrijke plaats in. Ze trekken een breed geïnteresseerd publiek dat over de grenzen van genres en kunstvormen heen kan kijken: vooruitstrevende muziek en dito beeldende kunst gaan er hand in hand. Twee van de toonaangevende Nederlandse festivals zijn GOGBOT (georganiseerd door PLANETART) en TEC ART. Dat laatste werkt dit jaar samen met Robot Love onder de naam FAKE ME HARD. Beide festivals slaan in 2021 de handen ineen en kennen daarom ook een overlap in programmering en thematiek. We vertellen je meer over de thema’s en lichten een aantal boeiende tips uit.

Het nieuwe festival FAKE ME HARD (30 juni – 15 augustus) kent een vergelijkbare thematiek. Het festival laat de verleiding en bedreiging van een door algoritmes aangestuurde post-truth samenleving zien. Dat gebeurt tijdens een programma vol kunst, performances en lezingen, verdeeld over een vijftal verhaallijnen. De FAKE ME HARD-expositie wordt gehuisvest door AVL Mundo, een voormalig fabrieksgebouw dat alleen al vanwege die ruwe omgeving een prachtige combinatie vormt met de hightechthematiek.

GOGBOT (9 – 12 september) richt zich al ruim vijftien jaar op vernieuwing én een breed publiek. Het festival, met standplaats Enschede, vindt plaats in lokale instellingen als het Wilmink Theater, Metropool, Tetem en Rijksmuseum Twenthe, maar ook in de openbare ruimte. Het programma bestaat traditiegetrouw uit concerten, workshops, lezingen en nog veel meer. Onder de overkoepelende vlag ‘INFOCALYPSE NOW – Time To Recalibrate Reality’ wordt ingegaan op hoe gemanipuleerde informatievoorziening tot instabiele wereldbeelden leidt.

Technotovenaars

GOGBOT zet dit jaar dubbel en dik in op zijn maatschappelijk relevante thema, de ineenstorting van het maatschappelijk debat onder invloed van fake news. Die zogenaamde ‘infocalypse’ wil het festival tastbaarder maken door artiesten op de planken te zetten als de Britse Neil Landstrumm, Klahrk, Monolake of Peaky Pounder. Allemaal vrij onbekende namen die je hersenpan doen koken met hakkelige beats, noise-, techno- en industrialgeluiden.

Als we ons zouden moeten beperken tot één tip voor GOGBOT 2021, dan werd het de grensverleggende artiest Robert Henke. Met zijn CBM 8032 AV-project verkent de multimediakunstenaar de schoonheid van eenvoudige graphics en geluid door een audiovisuele show op te zetten met computers uit het begin van de jaren 1980. Op zich had het audiovisuele project al veertig jaar eerder kunnen plaatsvinden, maar het had de huidige maatschappelijke context nodig om volledig tot zijn recht te komen.

Er is niet alleen plaats voor audiovisuele installaties die flirten met de grens van noise en electro, ook ouwe rotten komen tijdens het festival aan bod. Zo zal ook de Poolse I:GOR te zien zijn, die al sinds 1994 hardcore, drum-‘n-bass, raggacore, IDM, industrial breakcore en andere experimentele electronicageluiden maakt. Muzikale oververzadiging is er naast I:GOR ook nog in de vorm van de Schotse deejay en producer Dolfin Boy. Geen muziek voor grote arena’s — deze technotovenaar gedijt het best in kleine duistere clubs.

Queering

Over duisternis gesproken: ga tijdens FAKE ME HARD zeker kijken naar ‘Deep Down Tidal’ van de opkomende Franse kunstenaar Tabita Rezaire. Die laat zien dat het internet helemaal niet ontastbaar is: op de bodem van de oceaan ligt immers ruwweg 880.000 kilometer aan kabels, netjes uit het zicht gemoffeld. Die kabels blijken nota bene voor een groot deel scheepsroutes uit de koloniale tijd te volgen. Is het internet wel zo democratisch en gelijk voor iedereen?

Ook de gelauwerde Belgische filmmaker Johan Grimonprez is van de partij. Zijn ‘Blue Orchids’ is een ongemakkelijk dubbelportret van een wapenhandelaar en een oorlogsjournalist. De laatste ontmaskert leugens; voor de eerste vormen die leugens juist het fundament van zijn leven en werkzaamheden.

Iedereen die zijn/haar/hun fluïditeit en queerheid nog niet helemaal heeft kunnen of durven omarmen, kan terecht bij ‘The Molecular Queering Agency’ van de non-binaire kunstenaar Mary Maggic. Laat je urine achter zodat daar hormonen uit gewonnen kunnen worden, en inhaleer ondertussen de hormonen van bezoekers vóór je. Eens zien of die algoritmes je nog bij een bepaald geslacht kunnen indelen.

Tot slot: wie heeft er het afgelopen jaar niet (extra) veel online besteld, zelfs nadat de winkels alweer open mochten? Ontwerper Viviane Komati laat in haar video ‘Valentine in Things City’ een distributiecentrum zo groot als een stad zien, waarin logistiekrobots en bezorgingsdrones samen een loeistrak georganiseerd geheel vormen. Maar kan dat wel standhouden wanneer een mens dit systeem binnentreedt? Het festival biedt immers ook ruimte voor enig optimisme: Team Mensheid vecht terug!

Deepfakes

Met een dusdanig gelijklopende thematiek is het niet vreemd dat ook de line-ups van de festivals enige overeenkomsten vertonen. Onder meer de Bulgaarse multimediakunstenaar Eli Joteva is zowel op FAKE ME HARD als op GOGBOT van de partij. In haar werk wordt het menselijke element zodanig vertroebeld dat het moeilijk is om uit te maken wat nog echt en wat fake is. De kunstenaar, die met haar praktijk geworteld is in fotografie en digitale media, maakt ook audiovisuele installaties waaruit haar wetenschappelijke fascinaties blijken: onder meer kwantummechanica, neurofysica en machine vision.

Qua overlap tippen we je ook graag de Nederlandse mediakunstpionier Marnix de Nijs, in wiens werk het lichaam en digitale media met elkaar verknoopt zijn. Dat geldt ook voor de Belgische Julie Patard, die op basis van haar populairste Instagramselfies een soort digitale make-up ontwikkelt. Ook meer dan de moeite waard: de technologische en genderfluïde kunst van Lu Yang, die onder meer geïnspireerd is op manga- en gamesubculturen.

In de hierboven geschetste festivalprogramma’s kunnen deepfakes natuurlijk niet ontbreken: nauwelijks van echt te onderscheiden (bewegend) beeld van — liefst beroemde — mensen. Dat is precies wat de Britse multimediakunstenaar Joey Holder doet in haar video-installatie ‘Adcredo – The Deep Belief Network’. Ze brengt daarin gefakete versies van Donald Trump, Vladimir Poetin en zelfs Kanye West in contact met mythologische figuren. Dat belooft een alternatieve werkelijkheid waarin je kopje onder kunt gaan.