7 tips om van woorden beelden te maken
Als schrijver heb je een ander instrumentarium ter beschikking dan een filmmaker. Je moet het doen met woorden en zinnen, maar als je het verhaal goed verwoordt, kan de lezer het als een film voor zich zien. Filmisch schrijven wordt dit dan genoemd. Op die manier trek je de lezer dieper het verhaal in. Of je nu werkt aan een roman, een scenario of een kort verhaal, filmisch schrijven kan de manier waarop je je verhalen brengt en vertelt drastisch verbeteren en voor een andere, intensere beleving bij de lezer zorgen. Klinkt fantastisch, toch? Maar hoe doe je dit?
1. Show, don’t tell
Het is een open deur intrappen, het geldt zowat voor elk stuk proza, maar het is zeker in dit bestek primordiaal: show, don’t tell! Beschrijf gevoelens, gebeurtenissen en emoties aan de hand van actie, zintuiglijke ervaring en beeldspraak, in plaats van alles direct uit te leggen. Schrijf niet alleen ‘Ellen is boos’, maar beschrijf de omgeving, haar lichaamstaal, hoe ze kwaad rondstapt, haar gezichtsuitdrukkingen, acties zoals slaande deuren en kwaad neergesmeten dossiers en het uiten van verwensingen om de lezer dit te laten ervaren.
2. Gebruik zintuigelijke ervaringen
In een film krijg je geluid, beeld, en soms zelfs een idee van geur en tast via de omgeving en acties van de personages. Dat heb je niet als je voor een wit blad papier zit, maar je hebt wel woorden die de kracht hebben om de zintuigen van de lezer te prikkelen.
Gebruik deze dan ook ten volle om een 4D-ervaring te creëren:
- Zien: de kleur van de lucht, de beweging van de bladeren, de lichtval door een raam
- Horen: het kraken van voetstappen op het grind, het verwaaien van stemmen in de wind, de zucht na een kus, een hond die blaft
- Ruiken: de geur van nat gras, brandende kaarsen, versgebakken brood, de mengeling van zweet en parfum
- Voelen: de ruwe textuur van een muur, de hitte van zon op je huid, de zachtheid van een kasjmieren trui
- Proeven: de bittere smaak van koffie, het branden van een slok whisky
Een bescheiden voorbeeld uit eigen werk: ‘“Bedankt Archie”, mompelde Lord Albury. Hij nam de kristallen tumbler van het zilveren dienblad dat de barman hem aanbood, de ijsblokjes tinkelend tegen de binnenkant van het glas, en dronk het in één teug bijna half leeg, de drank zowel koel als brandend in zijn keel.’
Zintuigen en hoe die ideaal zijn om sfeer en herinneringen op te roepen, dus.
If it sounds like writing, I rewrite it.
3. Actie en beweging
Net als in een film moeten personages in een verhaal bewegen, (re)ageren en interactie hebben met hun omgeving. Statistische beschrijvingen kunnen snel saai worden, terwijl beweging het verhaal dynamisch maakt en vooruit helpt. Een actievolle scène kan net zo goed een subtiele handeling zijn als een intens gevecht.
Dus niet ‘Ze zaten in de auto en keken naar de zonsondergang’, maar wel ‘Ze zaten onderuitgezakt in de autostoelen die piepten wanneer ze bewogen. Licht flikkerde door de voorruit terwijl de zon lager zakte en schaduwen over hun gezichten wierp. Ze trommelde zachtjes met haar vingers op het stuurwiel op het ritme van de uitstervende muziek uit de radio.’
4. Gebruik metaforen
Filmisch schrijven leent zich uitstekend voor het gebruik van beeldspraak. Net zoals een filmregisseur een scène visueel betekenisvol kan maken door het gebruik van symbolen en metaforen, kan je als schrijver ook beelden gebruiken om diepere lagen aan je verhaal toe te voegen. Zo zou je in een scène waarin het personage zich verloren voelt kunnen schrijven: ‘De mist kroop langzaam over het landschap, het opslokkend zoals haar gedachten haar verwarden’. De mist fungeert hier als metafoor voor haar mentale toestand.
5. Ritme en tempo
Films gebruiken montages om het tempo van het verhaal te versnellen of te vertragen. Hoewel je in een geschreven verhaal geen kniptechnieken hebt, kun je wel ritme en tempo creëren door te spelen met zinslengte, paragraafindeling en beschrijving. Afwisselen tussen korte, snelle zinnen voor spannende, actievolle momenten en langere, gedetailleerde uitwijdingen voor rustige scènes voegen ritme toe aan je tekst.
Filmisch schrijven verbetert drastisch de manier waarop je jouw verhalen brengt en vertelt.
6. Licht en schaduw
Het lijkt een detail, maar spelen met (het) licht (en donker) kan een enorme invloed hebben op de sfeer van je tekst. Filmregisseurs gebruiken vaak licht en schaduw om sfeer te creëren. In geschreven vorm kun je dit ook doen om de scène een bepaalde emotie of sfeer te geven.
Voorbeeld: schrijf dus niet ‘Het was avond’, maar gebruik in plaats daarvan ‘De straatlantaarns wierpen lange, donkere schaduwen op het natte asfalt. Het enige licht kwam van het flikkerende neonbord dat de straat in een spookachtig blauw dompelde.’ Geeft een ander effect, toch?
7. Visualiseer je scène met brede shots en close-ups
Start met je scène te visualiseren zoals een camera dit zou doen: gebruik ‘brede shots’ om de scène te introduceren (setting the scene) en close-ups om op details te focussen. Wissel tussen deze perspectieven om de lezer betrokken te houden.
Een voorbeeld van een breed shot: ‘De markt gonsde van het leven. Kraampjes aan beide kanten, overladen met kleurrijk fruit, gevlochten manden en snuisterijen van over de hele wereld. Stemmen verstrengeld in een dozijn talen, een symfonie van geluid creërend.’
Een voorbeeld van een close-up: ‘De vingers van de straatmuzikant dansten over de snaren van zijn versleten gitaar, zijn nagels waren afgebroken en zijn kleren gerafeld. Zweet parelde op zijn voorhoofd terwijl hij zijn ogen sloot, verloren in een ritme dat alleen hij leek te horen.’
Conclusie
Filmisch schrijven vergt oefening en een scherpe aandacht voor details. Door bewust te werken met beeldende beschrijvingen, actie, ritme en zintuigelijke prikkels, creëer je een verhaal dat niet alleen gelezen, maar ook gezien, gevoeld en beleefd wordt. Net als bij het maken van een film, gaat het bij filmisch schrijven om het tot leven brengen van een wereld waarin de lezer wordt ondergedompeld in jouw tekst en elke scène als een levendig beeld wordt gepresenteerd.
Lees meer artikels als dit in VERZIN
Kom meer te weten over schrijven, laat je inspireren en ga zelf aan de slag dankzij VERZIN.
