Nieuwe Brood & Rozen over de hiphopbeweging, de Catalaanse kwestie en een 'wilde' havenstaking

Een halve eeuw geleden, op 11 augustus 1973, werd op een feestje in The Bronx de basis gelegd voor wat toen een totaal nieuw muziekgenre was: hiphop. Hiphop groeide uit tot een cultuurbeweging, waarbij de combinatie van het gesproken woord en de catchy beats de muziek tot de ideale geleider maakt voor de verspreiding van maatschappijkritische en politieke boodschappen. Tijdens de jaren 1970 draaide hiphop vooral om het creëren van veilige publieke ruimtes (safe spaces) voor Afro-Amerikaanse, Latijns-Amerikaanse en Afro-Caribische jongeren, waarbinnen sociaal-politieke actie kon groeien. Vandaag wordt die politieke actie vooral geassocieerd met het lyrische aspect van de hiphopbeweging, namelijk de maatschappijkritische songteksten van de hiphopmuziek, die de samenleving een spiegel voorhouden. Amber-Luna Defauw spitst zich in haar bijdrage toe op de manier waarop binnen die hiphopcultuur verzetsvormen tegen de dominante cultuur tot uiting komen, met de focus op rap. Via een kritische discoursanalyse probeert ze inzicht te krijgen in het wereldbeeld van enkele rappioniers uit de jaren 1980-1990 (Old School) en maakt ze de vergelijking met enkele hedendaagse rappers (New School).

De Belgische historica Sarah De Vlam leeft al jaren in Catalonië. Als directe getuige van de Catalaanse kwestie en de groeiende roep naar onafhankelijkheid, schrijft ze over de specifieke vorm van sociaal activisme die zich daar ontwikkelde. De strijd voor independentisme werd daar vóór en kort na het referendum van 2017 gedragen door een omvangrijke, maar heel hybride beweging. Burgerplatformen, culturele organisaties, politieke protestgroepen en sociale bewegingen klitten samen rond de eis tot Catalaans zelfbestuur. Alle betrokkenen stelden de eigen ideologische en sociale doelen ondergeschikt aan hun gemeenschappelijke droom en zagen een gemeenschappelijke vijand in de Spaanse staat. Zo ook een groot deel van de links geïnspireerde feministische beweging. Omdat die feministen Spanje associeerden met machismo en onderdrukking, was een onafhankelijk Catalonië voor hen een absolute voorwaarde voor de radicale gelijkheid tussen man en vrouw. Maar naarmate de intensiteit van de onafhankelijkheidsbeweging vanaf 2020 afnam – de Spaanse regering stelde zich intussen soepeler en minder repressief op – kwamen de eigen strijddoelen van elke beweging weer centraler te staan. Tijdens dat schakelmoment nam het Catalaanse zelfbestuur de feministische politiek, die vooral streed tegen geweld op vrouwen en seksueel grensoverschrijdend gedrag, over. Maar de feministische beweging had inmiddels haar eigen stem teruggevonden. Een deel toonde zich kritisch over de paternalistische en te witte, elitaire focus van de regering. Sedertdien is er dan ook sprake van een feminisme op twee sporen: het door de overheid gestuurde en het onafhankelijke. Na jarenlange observatie, het doornemen van vakliteratuur en aan de hand van drie getuigenissen met Catalaanse feministen trekt de auteur haar conclusies.

Donald Weber brengt in zijn bijdrage een kroniek van de ‘wilde’ havenstaking in Gent en Antwerpen in 1973. Ook na een halve eeuw blijft dat een pijnlijk litteken in de vakbondsgeschiedenis. De toenemende levensduurte en het onveilige werk leidden ertoe dat de dokwerkers het werk neerlegden, zonder steun van de Belgische Transportarbeidersbond (BTB). Vooral de Kommunistische Partij (KP) en militanten van de trotskistische Revolutionaire Arbeidersliga (RAL) en Alle Macht Aan De Arbeiders (AMADA) namen het voortouw bij de staking. Donald Weber merkt terecht op dat het conflict niet alleen een politieke breuklijn tussen vakbond en stakers blootlegde, maar ook een generatiekloof tussen de veelal jonge stakers en sympathisanten, en de oudere vakbondsgarde.

In de rubriek Collectie laten we Rita Calcoen aan het woord. Zij werkte meer dan veertig jaar in Amsab-ISG. Al die jaren bekommerde ze zich om onze gigantische fotocollectie. Het werd haar grote passie. Als afscheid stelt ze haar eigen selectie foto’s voor.

Ten slotte is er de bespreking van het boek van Eric Min, Zwart licht: Anarchisten in België rond 1900. Met een inspirerende afsluiter van Donald Weber: ‘Laat u vooral gaan, dompel u onder in de vurige discussies over vrijheid, strijd en revolutie …’

Paule Verbruggen