Nieuwe Brood & Rozen over de coup in Chili, Camille Huysmans en Paul Timbal en de eerste passagierstrein in België

Vijftig jaar geleden kwam een bruut einde aan een hoopvol experiment, waarbij de socialist Salvador Allende op een legale manier een meer rechtvaardige samenleving wou realiseren. Op 11 september 1973 nam generaal Pinochet met een gewelddadige staatsgreep de macht over. Met steun van de CIA en het Amerikaanse leger veranderde hij Chili in een neoliberale economie. Tijdens de coup en de daaropvolgende dictatuur werden tienduizenden mensen opgepakt, gevangengezet, gemarteld en vermoord. In 1990 kwam er een einde aan zeventien jaar dictatuur en werd Chili weer een democratie. In 2022 werd het grondwetsvoorstel, dat volgens voorstanders een modern en progressief Chili beloofde, echter afgewezen tijdens een referendum. Het land blijkt nog altijd tot op het bot verdeeld over de nalatenschap van Pinochet.

Na het lezen van een bijzonder verhelderend artikel van Jan van der Putten over het Chili van vandaag in De Groene Amsterdammer was ik zo enthousiast dat ik hem een mailtje stuurde. Ik kreeg onmiddellijk antwoord. Van 1971 tot 1987 was Jan van der Putten Latijns-Amerika-correspondent voor Nederlandse en Belgische media. Hij maakte de periode-Allende dan ook van dichtbij mee. Allende verzekerde hem in een interview dat een staatsgreep onmogelijk was. Kort na de coup werden boeken van Van der Putten in een openbare boekverbranding vernietigd.

Op mijn vraag om daarover in Brood & Rozen te getuigen, antwoordde hij met een samenvatting van het eerste deel van het hoofdstuk over Chili in zijn nieuwe boek Tijd van  illusies: mijn kleine geschiedenis van de wereld, dat in 2024 zal verschijnen bij uitgeverij Querido. Ik ben hem daar bijzonder dankbaar voor.

Dat het archief van Camille Huysmans onuitputtelijk is, blijkt nog maar eens uit de bijdrage van Bruno Comer in dit nummer. Via een eerder persoonlijk verhaal over de gespannen verhouding tussen burgemeester Huysmans en Paul Timbal, de gedelegeerd bestuurder van de Antwerpse Diamantbank, volgen we het woelige traject van de Belgische diamantsector tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Fady Labib, de nieuwe onderzoeker van Amsab-ISG, werd dan weer getriggerd door het item in de Canon van Vlaanderen over de eerste passagierstrein in België. Tijdens zijn scriptie- onderzoek over treinklassen kwam hij op het spoor van een spoorlijn in Frankrijk die vroeger dan de Belgische openstond voor passagiers. In zijn bijdrage geeft hij een boeiend relaas over die spoorlijn tussen Saint-Étienne en Lyon. Met een relativerende noot ter afsluiting: ‘Welke technologie doorbreekt, en op welke manier, hangt sterk af van de sociale context. Bovendien is er sprake van een wederzijdse beïnvloeding. Het is die dialectische relatie die de geschiedenis van de technologie voortstuwt, en niet zozeer de opeenvolging van “eerstes”, waartoe de populaire geschiedenis zich soms laat verleiden.’

Als vervolg op het eerder verschenen artikel van Piet Creve over migratie in Amsab-ISG, doorploegde archivaris Sofie Vrielynck alle jaarverslagen vanaf 1980 tot 2021 om zo een gedetailleerd overzicht te brengen van alle archieven over migratie die Amsab-ISG bewaart. De negen clusters waarmee ze besluit, zullen verder uitgewerkt worden in een themagids om onze rijke migratiecollectie en het migratieverleden van Vlaanderen nog toegankelijker te maken.

En dan zijn er de boeken. Fady Labib las het veelgeprezen essay Ons gedeeld verleden van Tina De Gendt. En Nico Van Campenhout verdiepte zich in de biografie van Marcel Bartholomi over de legendarische Waalse syndicalist André Renard, ‘de cultfiguur van het wallingantische socialisme’, zoals historicus Harry Van Velthoven hem typeerde.

Paule Verbruggen