Voorlezen in 75 talen, een nieuw wereldrecord: “Tot op de dag zelf spannend of het gehaald zou worden”

In 2021 stuurde Bib Sophia na een lange coronapauze voor het eerst weer voorlezers uit naar de parken van Schaarbeek. We lazen er voor in het Nederlands, maar nodigden luisterende ouders ook uit om in onze grote boekenbak te grabbelen en in hun thuistaal voor te lezen.

Hieruit groeide het idee voor het Taalhartjesteam: een divers team van enthousiaste vrijwillige voorlezers die voorlezen in hun thuistaal. Ons doel is meerledig: we willen actief uitdragen dat voorlezen in alle talen goed is, en tegelijkertijd ook een gevoel van verbondenheid creëren tussen de voorlezers en investeren in hun vorming. Onze grote inspiratiebron was Foyer vzw, zij werken reeds jaren rond meertalig voorlezen. Na de nodige scholing in de kunst van het meertalige voorlezen door de experten van Foyer en Narrata ging het Taalhartjesteam aan het werk, waardoor onze bezoekers nu meermaals per maand op zaterdag getrakteerd worden op meertalige voorleessessies.

We wilden graag voortbouwen op dat elan en gingen daarom op zoek naar een activiteit voor 2023 die het Taalhartjesteam en meertalig voorlezen in de schijnwerpers kon zetten. Uiteindelijk was het een lezertje dat de aanzet gaf voor de toekomstige recordpoging. Net als vele 8-jarigen is hij fan van het Guinness World Records-boek, en hij droomde luidop van de mogelijkheid om een wereldrecord te halen en zelf in dat boek te staan. Et voilà, een recordpoging meertalig voorlezen.

Eerst aftasten bij de partners: Foyer, onze vaste partner meertaligheid, zag het alvast zitten. De volgende stap was het betrekken van lokale spelers en het bredere netwerk van de bibliotheek. We stuurden uitnodigingen naar de Schaarbeekse scholen, plaatsten het bericht in de ledennieuwsbrief en op de website van de gemeente, spraken de andere Brusselse bibliotheken, de dienst Ondersteuning Bibliotheken in Brussel (OBiB) van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) en Iedereen Leest aan, en vroegen hen allen om het nieuws te verspreiden: Bib Sophia wil het wereldrecord meertalig voorlezen verbreken: wie doet er mee?

Zo klinkt het gemakkelijk, maar dat was het niet. Algauw beseften we dat we immers niet enkel voorlezers nodig hadden, maar ook experten. Voor elke taal waarin voorgelezen werd, moest er de dag zelf een expert aanwezig zijn die kon bevestigen dat het ook daadwerkelijk om die taal ging. Hierop volgde een tweede golf van mails, ditmaal naar vertalers, tolken en academici van de KU Leuven, de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Universiteit Gent (UGent).

En dan was er nog het boek dat we zouden voorlezen. We kozen voor Meneer René van Leo Timmers. Een zeer fijn, Brussels boek dat reeds in tien verschillende talen vertaald was. Voor de andere talen die zich aanmeldden, begonnen we met een machinevertaling. Die lieten we dan corrigeren door de voorlezers. Voor talen waarvoor geen online vertaaltool bestond, maakten we een nieuwe, maar kortere vertaling. Dat alle puzzelstukjes uiteindelijk in elkaar vielen, is een klein mirakeltje dat tot stand gekomen is dankzij de vele mensen die actief meezochten naar voorlezers en experten. De hele gemeenschap leefde mee: de tussenstand die we wekelijks publiceerden, werd massaal gedeeld.

Door de omvang van het werk bleef het echter tot op de dag zelf spannend of het wereldrecord gehaald zou worden. Toen duidelijk werd dat het ging lukken, was de collectieve vreugde en ontlading groot. Het resultaat mag er dan ook zijn: er is in 75 talen voorgelezen, waarvan er 65 gecertificeerd werden door experten! Maar dat zijn enkel de cijfers.

Wat we niet verwacht hadden, waren de emoties en het gevoel van verbondenheid tussen de deelnemers. Zondag 26 februari verzamelden zich meer dan 200 mensen in de bibliotheek uit alle delen van de bevolking, van arm tot rijk, van jong tot oud, van schoolkind of buurtbewoner tot professor, en samen realiseerden ze een wereldrecord. Iedereen droeg er op gelijkwaardige wijze aan bij: iedereen las één zin in de eigen thuistaal. Enkele uren lang ontstond een soort van pop-upgemeenschap waarin ieder trots kon zijn op de eigen taal en op wat samen gerealiseerd werd. Meerdere ouders pinkten een traantje weg toen ze hun kinderen voor de eerste keer zagen voorlezen in het Georgisch, Zwitsers-Duits, of Fins.

Erg geapprecieerd was de steun en erkenning van partners en beleidsmakers die mee de positieve aspecten van meertaligheid onderschreven. Europees commissaris voor Educatie en Meertaligheid Mariya Gabriel stuurde een felicitatiebericht, Brussels minister voor Meertaligheid Sven Gatz en Vlaams minister voor Brussel Benjamin Dalle waren aanwezig, net als de voorzitter van de Brusselse Raad voor Meertaligheid en de decaan van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de VUB. Zelfs koningin Mathilde stuurde haar beste wensen en steun voor de recordpoging.

Die boodschap werd verder verspreid door de lokale en nationale pers. Het wereldrecord was het meest gelikete bericht van VRT NWS op Facebook. Zelf waren we vooral gelukkig met de verslaggeving door Karrewiet, omdat veel klassen dagelijks naar dat programma kijken. Die week zagen de kinderen zichzelf op televisie juist vanwege al de verschillende thuistalen die zij kunnen spreken. Ook buiten de scholen werd de recordpoging opgemerkt. In de maanden erop sprak bijna elke bezoeker van de bibliotheek onze collega’s erop aan.

Was de balans geheel positief? Dat niet, we hadden zes maanden moeten nemen voor de organisatie van het evenement in plaats van de zes weken die we hiervoor uitgetrokken hadden. Dan hadden we de recordpoging kunnen plannen op een moment dat beter paste voor de scholen. De poging viel nu immers midden in de twee weken schoolvakantie van de Franstalige en internationale scholen. Bovendien hadden we het proces en de partnerschappen dan ook wat beter gestructureerd kunnen vormgeven in plaats van à l’improviste.

Het wereldrecord was absoluut een hoogtepunt, maar zeker geen eindpunt. Het Taalhartjesteam blijft voorlezen in de bibliotheek en in de parken van Schaarbeek. Het partnerschap met Foyer zetten we voort om onze kennis en praktijk te verdiepen. Vanaf het najaar zetten we ook crèchebibliotheken op, waar ouders boekjes kunnen lenen in hun thuistaal, naast Nederlandse boekjes en meertalige opvoedingsboeken.

Een praktische uitdaging waar we echter vaak op stoten, is dat we van heel veel van de populairste boeken geen anderstalige versies hebben. Een online bibliotheek met zoveel mogelijk vertalingen zou helpen om in de bibliotheek en elders in Schaarbeek gemakkelijker meertalig voor te lezen. Als er bibliotheken of andere partners hieraan willen meewerken, horen we dat graag. We hebben ons dubbel doel bereikt: een wereldrecord, maar vooral ook de taaldiversiteit in Schaarbeek vieren. Hiermee geven we hopelijk vele ouders een aanmoediging om voor te blijven lezen in hun thuistaal, de taal van hun hart.