Intimiteit in tijden van corona

Stained Grace komt me halen. Ik loop achter haar blote rug aan de trap af naar een achterafkamertje met zware, zwarte gordijnen aan de muur. Er staan twee stoelen klaar, we gaan tegenover elkaar zitten en ze schuift haar stoel dicht naast de mijne. Op zachte toon draagt ze haar Engelstalige gedichten voor en telkens als ze uit haar bundel opkijkt, kijkt ze me indringend aan. Na haar voordracht hebben we een licht gespannen gesprek over de gedichten en dan is de sessie voorbij. We lopen de trap weer op en Stained Grace laat me los in het gewoel in de lobby van het theater. Daar lopen meer dichters rond, kleurig geschminkt, in sexy jurken, bontjassen, buitenissige hoeden, met diepe decolletés of ontblote bovenlijven.

Het Poetry Brothel heeft zijn oorsprong in New York, waar dichters Nicholas Adamski and Stephanie Berger in 2008 de eerste editie organiseerden, expliciet om iets te creëren dat spannender, leuker en ook waarachtiger is dan de ‘academische’ poëziewereld enerzijds en het slam-circuit anderzijds. Ze kwamen met het idee van een poëziebordeel, een plek waar poëzie een een-op-eenervaring zou worden, en waar ze zou worden ingebed in allerlei andere kunstvormen. De setting in een bordeel maakt het persoonlijk contact met de dichter intens. Het is een heel direct en ook persoonlijk contact. Niet zo lichamelijk natuurlijk, maar geestelijk is het wel degelijk de bedoeling dat de bezoekers worden aangeraakt. Na de voordracht van een minuut of tien wordt de bezoeker teruggebracht naar de algemene ruimte. Ook daar gebeurt van alles. Dit maakt een bezoek aan het poëziebordeel een totaalervaring: intiem, theatraal en burlesk.

Inmiddels is het concept internationaal geadopteerd: behalve in de Verenigde Staten worden er ook edities georganiseerd in verschillende Zuid-Amerikaanse en Europese landen. Het meest recent werd er in het Engelse Hastings een nieuwe editie gelanceerd. De Belgische en Nederlandse versies liggen momenteel stil, mede als gevolg van de coronacrisis. Ik bezoek de Parijse editie op 20 november 2021 in Théâtre Les Dechargeurs. Het is de tweede editie na een lange lockdown en de avond is goed bezocht. Bij de ingang worden de QR-codes gescand, want er kan in deze setting geen anderhalve meter afstand worden bewaard. De avond begint met voordrachten van de betrokken dichters in de kleine lobby van het theatertje. De voordrachten zijn kort, want ze zijn enkel bedoeld om de dichters voor te stellen, maar worden begroet met enthousiast gejoel.  

De dichters zijn stuk voor stuk theatraal en sexy uitgedost. De ‘pooier’, de Italiaanse dichter en performancekunstenaar Alberto Rigettini, misschien nog wel het meest: met zijn postuur, zijn markante kale hoofd en zijn wild opgemaakte gezicht is hij een verschijning. Bij hem mogen de bezoekers hun privésessies met de dichters boeken. Wie nog geen keuze heeft gemaakt, kan nog even op de ‘menukaart’ kijken, met foto’s van de dichters, hun namen of pseudoniemen, en een korte toelichting van het type poëzie dat de betreffende dichter schrijft. Ik vraag de ‘pooier’ om me te koppelen aan de Engelstalige dichters, omdat mijn Frans niet goed genoeg is om gedichten direct te behappen en erover te discussiëren. Vier sessies boek ik, voor elke sessie krijg ik een houten schijf, een ‘munt’. Die lever ik na de voordracht in: dat is de betaling.

Het Parijse Bordel de la Poésie wordt sinds 2014 georganiseerd door het collectief L’Assaut des poètes. In wisselende samenstellingen (met een vaste kern) werd tweemaandelijks een editie van de Bordel de la Poésie georganiseerd. Het initiatief groeide uit tot een vaste waarde in het Parijse literaire leven, waarbij dichters van alle geslachten hun poëzie op een verleidelijke, of op zijn minst aantrekkelijke en theatrale manier laten horen aan het publiek. Het zijn veelal relatief jonge dichters, waarbij de ene meer ‘gevestigd’ is dan de andere. De overeenkomst is dat alle betrokken dichters op een professionele manier, en met passie, hun werk maken en ten gehore brengen. Net als bij een ‘echt’ bordeel werken de ‘prostituees’ niet onder hun eigen naam. Ze lezen hun werk doorgaans voor onder een alias en zijn ook verkleed als hun alter ego.

Toen Parijs in maart 2020 voor het eerst in lockdown ging, werden er al snel nieuwe vormen bedacht om toch door te gaan. Vanwege artistieke redenen, en ook gewoon om inkomen te genereren, voor de organisatie en voor de individuele dichters. Voorafgaand aan de avond in Parijs interview ik Rim Battal (dichter en kunstenaar), Laura Lutard (dichter en actrice) en Zoé Besmond de Senneville (dichter, kunstenaar en model). ‘La Poésie de la Bordel is een belangrijk podium voor me’, vertelt Rim Battal. ‘Toen ik begon met het voordragen van mijn gedichten, vond ik het niet bevredigend om ze hardop, of soms zelfs schreeuwend, te moeten voordragen. In de setting van het Bordel de la Poésie is er een-op-eencontact: ik kan de gedichten fluisteren, ik maak oogcontact en de toehoorders stellen vragen over mijn gedichten, leggen verbanden of vragen bepaalde passages opnieuw voor te lezen. Dat gebeurt nergens anders. Het laat zien dat poëzie helemaal niet zo hoogdrempelig is, het kan voor iedereen waarde hebben. En ik hou ook erg van het theatrale aspect ervan.’

‘Het publiek kan ook verkleed naar het Poëziebordeel komen’, vult Laura Lutard aan. ‘De betrokken dichters en kunstenaars geven samen met het publiek vorm aan de avond. Het is een spel. De bezoekers kunnen misschien wat minder achterover leunen dan bij een “normale” poëzieavond, maar daarmee zijn ze ook actiever betrokken bij hetgeen gebeurt. Het is voor zowel de dichter als de bezoeker spannend om te ontdekken wat zich tijdens de interactie ontvouwt.’

De lockdown was voor de betrokkenen aanleiding om na te denken over nieuwe concepten om poëzie op een persoonlijke, maar coronaveilige manier bij het publiek te brengen. Lutard: ‘Het was al snel duidelijk dat het geen optie was om niets te doen en te wachten tot de pandemie voorbij zou zijn. We moesten iets doen, want we waren wel aan het werk voor het Bordel de la Poésie, maar hadden niet meer de gelegenheid om ons creatief te uiten en ons publiek te vinden.’

Zoé Besmond de Senneville vertelt: ‘Er werd een “hot line” geopend, een telefoonlijn waar men naartoe kon bellen om een voordracht te krijgen: La Ligne Rose. Met name via YouTube werd daar veel ruchtbaarheid aan gegeven en de meeste bij het bordeel aangesloten dichters werkten eraan mee. Ook werden gedichten op maat geschreven, die men tegen betaling kon bestellen.’ Ook hier werd volgens de geïnterviewden gretig gebruik van gemaakt. Men bestelde de gedichten om bijvoorbeeld jubilea en verjaardagen te vieren. De gedichten werden geschreven na input van de persoon die het gedicht had besteld.

Inmiddels worden er weer nieuwe avonden georganiseerd: nog minder regelmatig dan voorheen, maar in de tweede helft van 2021 zijn twee succesvolle edities gehouden. Ik bezoek de tweede daarvan, op 20 november, en merk al snel dat de context inderdaad een heel andere beleving van de gedichten teweegbrengt. Na de sessie met Stained Grace heb ik een grappig gesprek in de lobby met een verklede bezoeker, die zelf ook gedichten schrijft. Dan word ik opgehaald door Dr. Kalozum. Ik volg hem naar een hoekje op de voorste rij van de tribune in de theaterzaal. Op het podium is een andere voordracht bezig: een dichteres fluistert een bezoeker zwoel in zijn oor. Dr. Kalozum kijkt me met zijn zwart opgemaakte ogen aan en begint zijn gedichten over transformatie te zingen. Een half uur later zit ik oog en oog met Dareka, een bebaarde slamdichter met een bolhoed op. Ook hij is zwaar opgemaakt, waardoor zijn oogopslag vervreemdend is. Ik geniet van zijn muzikale, ritmische voordracht.

Terwijl ik wacht op mijn laatste sessie begint in de lobby een, kennelijk, spontane voordracht. Rim Battal is met haar benen over elkaar op de bar gaan zitten en begint voor te dragen: eerst luid, maar naarmate het in de lobby stiller wordt, zakt ook het volume van de voordracht. De aanwezigen joelen enthousiast als ze klaar is. Leto, de dichter met wie ik aan het eind van de avond weer in de ruimte achter het podium beland, begint haar voordracht met de opmerking dat ze nerveus is: ze heeft haar Engelstalige gedichten nog nooit voorgedragen. Van de weeromstuit word ik ook zenuwachtig, waardoor ik de voordracht grotendeels mis. Ook dat hoort kennelijk bij de intieme setting, bedenk ik me. Ver na middernacht zijn de voordrachten afgelopen, maar op de kleine binnenplaats voor de ingang van het theatertje zijn de gesprekken nog urenlang geanimeerd.

Ten slotte vraag ik de organisatoren hoe ze de toekomst van het Bordel de la Poésie zien. ‘Ik geloof echt in dit project’, antwoordt Zoé Besmond de Senneville. ‘Ik wil dan ook groot dromen. We hebben een fantastisch project in handen, met een groep geweldige dichters, en na twee jaar covid hebben we ook een enorme honger om weer op te treden.’ Laura Lutard vertelt dat er gesprekken worden gevoerd met theaters en cafés, met de bedoeling extra inkomen te genereren. ‘We willen onze eigen economie creëren, zodat we niet meer volledig afhankelijk zijn van de goedwillendheid van de bezoekers. Daarnaast is er onlangs een bundel gepubliceerd met gedichten die tijdens het Bordel de la Poésie worden voorgedragen, een vervolg op een eerdere uitgave die in 2019 is gepubliceerd.’ De bundel is te bestellen via lassautdespoetes@gmail.com.

Na twee lange jaren van lockdowns is het Parijse Bordel de la Poésie kortom nog springlevend. Het getuigt misschien van de kracht van het concept, maar meer nog laat de Parijse editie zien dat het concept staat of valt met het enthousiasme van zowel de betrokken dichters als het publiek. De avond in Parijs smaakt naar meer. Ik hoop dan ook dat de edities in België en Nederland, als de coronacrisis definitief achter ons ligt, weer nieuw leven ingeblazen zullen krijgen.